شەڕی چارەنووسساز

شەڕی چارەنووسساز

بەداوای چڕبوونەوەی گەمارۆی کۆبانێ و هاتنە دەنگی وڵاتانی رۆژئاوایی و بۆمبارانی بنکە و بارەگاکانی داعش لە دەوروبەری کۆبانێ لە لایەن هێزەکانی هاوپەیمانان و ئەمریکا، ئەگەرچی هیرشەکانی داعش بۆ سەر کۆبانێ کەمبوونەوە جار جارە سستی لە پەلامارەکانیاندا دەبینرێ بەڵام مەترسی داگیرکردنی کۆبانێ و کوشتاری بە کۆمەڵی پاڕیزەرە قارەمانەکانی کۆبانێ هەر وا بە قووەت لە جێگای خۆیەتی.

ئەو شەڕە و ئەو هجووم وپەلامارەی داعش ئەوندەی بەرهەمی دوژمنایەتی داعشە وەک هێزێکی وەحشی و دڕندەی مەترسیدار بەرامبەر بە کورد، شەڕێکی ئیقلیمی و ناوچەییە کە بە گشتی لە نێوان ئێران و بەشار ئەسەد شیعە و عەلەوی و هاوپەیمانەکانی لە لایەک و تورکیا و عەڕەبەستانی سعوودی و بەرەی سووننی لە لایەکی دیکەوەیە. ئەگەر ئێران بە پاڵنانی داعش بەرەو باشووری کوردستان بووە هۆکاری شەڕێکی ماڵوێرانکەر لە دژی حکوومەتی هەرێمی کوردستان کە زیاتر لە بەرەی دووهەم و سووننە نزیکە ئەوا تورکیا بە پاڵنان و هاندانی داعش بەرەو کۆبانێ ویستی گۆمەکە زیاتر بشڵەقێنێ و بە ئێران نیشان بدا کە ئەویش توانای وڵامدانەوەی بە پیلانگێڕیەکانی ئێران هەیە و دەتوانێ بە حەڕەکەتێک هەم پێگەی ئێران وئەسەد لە ناوچەکە لەق بکات و هەمیش دوژمنێکی بناگوێی خۆی کەم کاتەوە.

ئەو کێ بەر کێی و شەڕی ئیقلیمیە بەداخەوە کارتی یاریەکەی بە خوێنی کوردان دەگەڕێ کە هەمیشە بۆ بەرژەوەندی دوژمنان وداگیرکەران خۆشدەست بووە. لەوەتا کورد هەیە لەو یاریانە دا دۆڕاو و خەسارەتباری سەرەکی بووە. بەڵام ئەوجارە جگە لە مەترسی لە ناوچوونی هەندێ دەسکەوتی کورد لەو ناوەدا شەڕێکی ئیقلیمی گەورەتر لە ئارادایە کە ئەوەندەی بۆ کورد چارەنووسازە بۆ ئێران وئەسەد و هاوپەیمانانیشی چارەنووسسازە.

ئەگەرچی تا ئێرە و لە باری جووڵاندنی شەقامەوە ئێران و بەرەی ئێران وەک سەرکەوتو دیارن بەڵام بە روانینێکی سەرپێێ لەئایندە بۆمان دەرکەوێ کە ئەمجارە تورکیا خاڵی سەرەکی کێشەکەی دیوەتەوە و لەڕاستیدا لە سەری مارەکە دەگەڕێ وسوورە لەسەر بە ئەنجامگەیاندنی بیرۆکەی بەرەی سوننی و دنیای غەربیش بە هەر نرخێکی مومکین. هەربۆیە لە ئاست پەلاماری داعشدا بۆ سەر کۆبانێ تورکیا بۆ یەکەم جار لەهەموو مێژووی سیاسیی خۆیدا بەرامبەر بە ئەمریکا وناتۆ ڕاوەستاوە دەڵێ شەڕی داعش ناکەم مەگەر زەمانەتی ئەوە هەبێ کە ئەو شەڕە بە ڕووخاندنی بەشار ئەسەد و حکوومەتی سووریا تەواو بی. دیارە ئامادەیی خۆشی دەربڕی کە تەنانەت بە هێزی سەربازی دەگەڵ داعش ڕاستەوخۆ بکەوێتە شەڕ و لە یەکەم رۆژەکانیشدا فرۆکەکانیان چەند گەشتێکێان بە سەر کۆبانێ و دەوروبەریدا لێدا کە دەس بەجێ دەگەڵ کاردانەوە و مەحکووم کردنی سووریا و ئێران بەرەوڕوو بوو. لەم نێوە دا ئێران باشدەزانێ کە نەمانی بەشار ئەسەد یانی نەمانی ئەڵقەی پێوەندی ئێران و حیزبوڵڵا و ئێران و حەماس، یانی نەمانی ئێران و نەمانی هەموو ئەو دلسۆزیە بەدرۆیانەی بەرامبەر خەڵکی فەلەستین و لوبنان لە خۆی نیشاندەدا بۆ ئەوەی بیکاتە بەهانەیەک بۆ کوتان و سەرکوت کردن و دەمکوت کردنی ئازادیخوازانی ئێرانی وکورد کە لە بچووکترین مافی ئینسانی و نەتەوەیی بێبەش کراون.

دوای ئەو قسانە ئیتر ئێران وسووریاش کەوتنە خۆ و ئەوەی ئێستا لە باکوور و لە رۆژهەڵات و لە هەولێر دەیبینین گومانی تێدا نییە کە بەشێکە لەو شەرە ئیقلیمییەی کورد تێدا سادەتر و بێ ئەنوا ترین کارتی گوشارە. بەڕوونی و بە ئاشکرا ئێران پەیامی خۆیدا بە ئەردوغان وبە تورکیا کە ئەگەر دەست لە رووخانی ئەسەد هەڵنەگری ئەتۆش ناتوانێ رووی ئاسودەیی بە خۆتەوە ببینی. ئیزندان بەسووتاندنی ئاڵای تورکیا بۆ یەکەم جار لە زۆربەی شارەکانی رۆژهەلاتی کردستان گەمژەترین پەیامی ئێران بوو بە تورکیا.

بە داخەوە لەم نێوەدا هەر کوردە کە لەباکوور و لە کۆبانێی و لە باشوور کەتۆتە بەر پەلاماری تورک و داعش کە جارێ لە بەرەیەکی دژ بە کورد دا یەکیانگرتۆتەوە. لەم نێوەدا ئەگەرچی داعش لە لایەن ئەمریکا وهاوپەیمامانی لە ژێر گوشار دایە بەڵام زیرەکترین یاریکەری مەیدانەکەیە، بۆ ‌هجوومکردنە سەر باشوور پارەو پوڵ و چەک لە ئێران و لە سووریا وەردەگرێ، بۆ هێڕش کردنە سەر کۆبانێ هەموو جۆرە یارمەتیەکی لە لایەن تورکەکانەوە پێدەگا، بۆ هێڕشکردنە سەر ئەسەدو هێزەکانی حکوومتی عێڕاقیش ئەوا دۆڵار و دیناری عەرەبستان وقەتەریشی بە لێشاو بۆ دێت. لە ئێستاشدا ئامانجی سەرەکی هێرشکردنە سەر کۆبانێ ئەمەیە کە وەک خاڵێکی سەرەکی بازرگانی و توجاری سەیری ئەو سنورە دەکات تا لەوێوە و لە ڕیگای فرۆشی نەوت بە تورکیا بتوانێ بە کڵۆ دۆڵار بۆ خۆی و بۆ جیهادیەکانی هاوبیری کۆبکاتەوە.

ئەوەی سەرەوە راستیەکە ڕەنگە زۆر کەس و سەرکردە کوردەکانیش بیزانن، ئەگەر نایزانن با بیرێک بکەنەوە و ئاگادار بن کە ئاسۆی رووداوەکان بەرەو کوێ دەچێ و ئایندەی ئەو کوردە لە هاوکێشە ئیقلیمیەکان لەو دەڤەرە پڕ کێشەیە بە نەمانی بەشارئەسەد کە لە پلانی ئەمجارەی رۆژئاوادا ئەگەریکی بە هێزە چی لێدێ؟

داعش و کوردو سیاسەت

داعش و کوردو سیاسەت

کورد لە ناوچەدا نە حاکم و دەسەڵاتدار بووە و نەستەمگەر، ئەو هەمیشە زۆڵمی لێکراوە، قوربانی دەستی زۆرداری داگیرکەران بووە،هەر لەسنەو پاوەڕا تا مەهاباد و ورمێ هەر لە بارزان تا هەڵەبجە، لەئەنفال و کیمیا باران و قەتڵوعامی بە کۆمەل کراوە ، دەیان و سەدان هاوڵاتی کورد لە باکور بوونەتە قوربانی رەگەزپەرەستی تورک، لە رۆژئاوا رێژیمی ئەسەدی باوک و کور جگە لە حاشاکردن لە بوونی کورد لەو ولاتە سەدان کوردیان لە ژێر ئەشکەنجە دا کوشتووە، کورد لەو ولاتانە بە گشتی لە ژێر ستمەی سیاسیی و کۆمەڵایەتی و ئابووریەکی کەم وێنە دابووە، ئەو ستەملێکراوترین گەل و نەتەوەی هەمووسەدەی ڕابردوو بووە.

کورد موسوڵمانە، زۆربەیان سوننین، کۆمەڵگایەکی سوننەتی ئیمانداری هەیە، ئەدی خێرە داعش کە خۆی نوێنگەی سوننی و ئیسلامی محەمەدییە رووی شەڕ و کوشتاری کردۆتە کوردستان؟

داعش کە ساز بوو سەرەتا وەک رێکخراوێکی دژی بەشار ئەسەد سەری هەڵدا، بەڵام لەو رۆژەوە تا ئێستا بەقەرا ئەو چەند ڕۆژەی شەڕی کۆبانێی نە فیشەک بە حکوومەتی ئەسەدەوە ناوە و نە شەڕی دەگەڵ کردووە و نە زەرەری بۆی هەبووە، لە دوایی شەڕی دەگەڵ ئەسەد دا شاری رقەی گرتەوە کە پێگەیکی نیزامی و ئاسمانی گرینگی حکوومەتی سوریای تێدابوو، بەڵام سەرەڕای تەبلێغاتێکی زۆر کە گۆیا چەند سەت کەس لە شەڕی گیرانەوەی رقەدا کوژران ئەویش هەر شانۆیتەک بوو کە لە لایەن بەشاری کورێ حافز ئەسەدەوە بەڕیوە چوو. شانۆیەک راست بە کۆپی کردن لە مالیکی و تەسلیم کردنی موسڵ و سەلاحەدین وئەنبار و هەموو ئەو چەکو چۆڵانەی کە لەو ناوچەیە داهەبوو . لە زۆر شوێندا شوێن دا داعش پەلاماری هێزەکوردیەکان دەدا و هەوڵ و تەقەلای ئەوەیە کە خۆی بگەیەنێتە شوێنە ستراتیژیەکان بە تایبەتی شوێنە نەوتیەکان، ڕیگاو بانە سەرەکیەکان، ئاو و رووبار وبەنداوەکان، کێ ئەو زانیاریە و ئەو خەریتە سەربازی و ئەو نەخشەسەربازییە پڕ بەهایە دەداتە داعش و ئەوانە کیێان دەگەڵ دایە کە وەها بە بەرنامە و بە جیددی کار بۆ داگیرکردن یکوردستان دەکەن ؟ ئایا داعش دەیهەوێ خەلافەتی ئیسلامی یان ئیمپراتۆریەکی عوسمانی دیکە لە سەر خاکی کوردستان و بەشێک لە خای عەڕەبی سوریاو عێراق دابمەزرێنێ؟ ئەوانە پرسیارگەلێکی جیددین کە پێویستە هەموو لایەک بیر لە وڵامەکانی بکەنەوە.

هێرشی سەرەکی داعش هەر لە جەلەولا تا دەگاتە کەرکووک و مەخموور و شنگال لە باشوور و حەسەکە و جزعەو تەل حەمس و کۆبانێ تا ئێستا درێژەی هەیە، رۆژ نییە کوڕو كچانی کورد لەو شەڕانەدا خەڵتانی خۆێن نەکرێن، رۆڵەکانی کورد لە رۆژئاوا و لە باشوور خەریکی بەرگری قارەمانانە لە کوردستان و خاکی کوردستانن، ئەو شەڕە تاکەی بەردەوام دەبێ؟ بۆچی کورد بۆتەئامانجی سەرەکی هێرشەکانی داعش؟ کورد لەو کات ودەم دا دەبێ چ بکا؟ ئەوانەی هەمووی پرسیار گەلێکن کە وڵامەکەی تەنیا لە لای دەسەڵاتدارانی حیزب و حکوومەت دەست دەکەوێ، ئێمە ئەوەندە دەزانین حیزبەکان لە جیاتی ئەوەی کە دوژمنی سەرەکیان لە بیربچێتەوە و هەر خەریکی یەکتر تاوانبارکردن و کوتان و هیرشکردنە سەر یەک بن، واچاکە مەترسی داعش بەجیددی وەربگرن، داعش ئێستا هیزێکی بە هێزی ئیقلیمیە هەم لەباری ئیدئۆلۆژی و هەمیش لەباری پێگەی جەماوەری و هەمیش لەباری پشتیوانیکردن لە لایەن دەوڵەتە عەڕەب و دەوڵەتە دژبە کوردەکان.

لەملاوە کورد هیچ پشتیوانیەکی ستراتیژی تا ئەم دەقیقەیە نیە، هەرچی پشتیوانییە بە هی رۆژئاواشەوە هەمووی لە سەر ئەساسی یەکگرتنەوەی بەرژوەندیەکانە، هەر بۆیە ئەگەر نەتوانێ هاوپەیمانی ستراتیژی بۆخۆی پەیدا بکات و نەتوانێ متمانەی جیددی لە ناو کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بە تایبەتی رۆژئاوا و لەسەرووی هەموانەوە ئەمریکا بەدەست بێنێ، گومان نییە کە دەبێ چاوەڕوانی زۆر شەڕ و کاولکاری و کارەساتی دیکە بین. کێشەی کورد کێشەیەکی سیاسیە، ئەو شەرەی بەرۆکی کوردی گرتوە بەر لەوەی شەڕی هێزێکی چەکداری خیلە سەر بێ شەڕی باوەڕ و فکرەیەکی سساسیی و ئیدئۆلۆژیەکی نەگۆڕ و چەقبەستوویە کە سەدان ساڵە کاری بۆدەکرێ و تەنانەت لە ناو کردەکانیش دا بە دڵنییایەوە لەیەنگری بەرچاوی هەیە، کەواتە قورسایی کاری کورد و تێکۆشانی کورد وێڕای بەرخۆدان ومقاومەتی سەرسەختانەو قارەمانانە دەبێ سیاسەت و دیپلۆماسیەت و پەیداکردنی دۆست وهاوپەیمانی ستراتیژی بێ، کورد ئەگەر بەتەمای رزگاری خۆیەتی و حیزبەکان ئەگەر خەمی خەڵکیان لەبەرە وێڕای واز هێنان لەو دووبەرەکی و دژایەتیکردنەی یەکتر، نابێ بۆ ئێستا سیاسەت بکەن بەڵکوو دەبێ داهاتوویان لەبیر بێ و لە ڕاستیدا شەڕی داهاتوو بکەن نەک ئێستا.خۆ قەرار نییە کورد هەتا هەتایە هەر لە ئاوارەیی و شەڕ و کاولکاری دابێ، ئەدی ژیان ، ئەدی ئاسوودەیی، ئەدی ئاوەدانی؟